04 Μαρ Άγχος αποχωρισμού ή διαταραχή;
Το άγχος αποχωρισμού είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης ενός παιδιού, και σηματοδοτεί την αναγνώριση των πιο κοντινών και αγαπημένων προσώπων, αλλά και το άγχος της απώλειας τους. Το βασικό άγχος που βιώνει το μωρό (περίπου στην ηλικία των 9 μηνών με κορύφωση στους 18 μήνες), είναι η απώλεια της μάνας. Ο φόβος δηλαδή πως θα χάσει τη μητέρα του κάθε φορά που η ίδια απομακρύνεται ή φεύγει απο το δωμάτιο. Τότε το μωρό αντιδράει με έντονη δυσφορία, κλαίει, κλωτσάει, πετάει αντικείμενα κτλ. Είναι κάτι επώδυνο για το παιδί αλλα και για τη μάνα τις περισσότερες φορές. Είναι πολύ κουραστικό για αυτήν, να αισθάνεται πως το παιδί “κρέμεται” απο πάνω της, και πως η ίδια είναι εγκλωβισμένη. Όμως χρειάζεται η μητέρα να μην απελπίζεται κατά την περίοδο που συμβαίνει αυτό διότι είναι κάτι που σταδιακά υποχωρεί. Σιγά σιγά το παιδί αποκτάει σταθερή σχέση και με άλλα άτομα του περιβάλλοντος, και σταματάει να είναι προσκολλημένο μόνο πάνω στη μητέρα. Και όσο μεγαλύτερη ασφάλεια νιώθει το παιδί τόσο πιο πολύ θα εδραιώνεται η αυτοπεποιηθησή του κάθε μέρα. Αυτό σημαίνει πως είναι σκόπιμο η μητέρα με απλά λόγια να λέει που πηγαίνει και να μην αποχαιρετάει το παιδί με έντονους συναισθηματισμούς και υπερβολές, αλλά ήπια και με σιγουριά. Ώστε να μπορεί να λείπει κάποιες ώρες απο το σπίτι χωρίς να νιώθει υπερβολικές τύψεις, και να μην είναι συνεχώς το μωρό προσκολλημένο πάνω της. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε μελλοντικά προβλήματα. Όπως και η αδυναμία της μητέρας να “δεχτεί” την αρχή της ανεξαρτοποίησης του παιδιού. Μιλάμε για τις μητέρες που επιθυμούν το παιδί τους να είναι συνέχεια και μόνο προσκολλημένο πάνω τους. Αυτό όπως καταλαβαίνετε, εμποδίζει την μελλοντική φυσιολογική ψυχική ανάπτυξη του!
Λέγοντας αυτό, θα ήθελα να μιλήσω και για τη διαταραχή του άγχους αποχωρισμού, το οποίο αφορά τα παιδιά που έχουν δυσανάλογο και υπέρμετρο άγχος, κάθε φορά που χρειάζεται να φύγουν από το σπίτι τους, ή κάθε φορά που αποχωρίζονται τα άτομα στα οποία είναι προσκολλημένα. Χρειάζεται προσοχή εδώ να μην μπερδευτεί κανείς με το άγχος του αποχωρισμού που βιώνουνε όλα τα παιδιά, και αναζητάνε την αγκαλιά της μητέρας, το οποίο είναι εντελώς φυσιολογικό και αναμενόμενο.
Όταν μιλάμε για διαταραχή, σημαίνει πως τα συμπτώματα βιώνονται στο παιδί εξαιρετικά έντονα και δημιουργούν δυσλειτουργία στην καθημερινότητα του. Οπότε ένα παιδί που πάσχει από τη διαταραχή του άγχους αποχωρισμού, βιώνει έντονη δυσφορία κάθε φορά που φεύγει από το σπίτι, έχει υπερβολική ανησυχία για τα άτομα στα οποία είναι προσκολλημένο, αρνείται να πάει σχολείο, έχει επαναλαμβανόμενους εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό, φοβάται να μείνει μόνο του, να κοιμηθεί μόνο ή να κοιμηθεί εκτός σπιτιού, και παρουσιάζει έντονα σωματικά συμπτώματα π.χ. πονόκοιλο, κάθε φορά που αναμένεται κάποιος αποχωρισμός από κοντινό άτομο. Η διαταραχή αυτή συνυπάρχει λοιπόν με τη διαταραχή του ύπνου και τη σχολική φοβία (ο υπέμετρος φόβος του παιδιού να πάει σχολείο).
Η διαταραχή αυτή παρουσιάζεται σε αντίθεση με το απλό άγχος αποχωρισμού, από την προσχολική ηλικία (από τα 6χρόνια), έως την εφηβεία. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, εκτός απο τη σχολική άρνηση και τη σωματική συμπτωματολογία που ανέφερα πιο πάνω, υπάρχει και καταθλιπτικό συναίσθημα. Είναι η πιο συχνή μορφή άγχους της παιδική ηλικίας, και μπορεί να παρατείνεται στη ενήλική μας ζωή σε καθαρή ή και σε καλλυμένη μορφή.